QAZG‘OQ VA SEBOREYALI DERMATIT
Dermatologiya № 1 2007 TERI KASALLIKLARI: YOG‘ BEZLARI KASALLIKLARI
A.G. Gadjigoroyeva
GU SNIKVI, Moskva
Boshning sochli qismi terisi fiziologiyasi
Bosh terisi unda joylashgan ko‘plab katta hajmdagi yog‘ bezlari bilan tavsiflanadi. Bu holat mazkur qismda sochlarning juda ko‘p miqdori bilan izohlanadi, sababi – soch follikulasi yagona pilosebatseya to‘plamini namoyon etadi. To‘plamlar soni 460/sm2 ga yetishi mumkin. Yog‘ bezlarining kattaligi sochlar bilan bog‘liq holda o‘zgarishlarga ega: uzun sochlar bilan 1-tartibdagi yirik yog‘ bezlari, tuk sochlar bilan 2-tartibdagi mayda bezlar bog‘liq bo‘ladi. 3-tartibdagi kichik bir pallali (monobulyar) bezlar juda oz, faqat 2-4 sm2 miqdorda mavjuddir [1].
Uzun terminal sochlarning mavjudligi va terisidan yog‘larning yuqori darajada ajralib chiqishiga qo‘shimcha ravishda, bosh terisi dag‘allashib ketgan yadrosiz hujayralari yuzasida deskvamatsiyaning (sho‘ralash) kuchayishi bilan ham tavsiflanadi. Ushbu uzluksiz tabiiy fiziologik jarayon epidermis to‘qimalari gomeostazini saqlab qolish va terining bir qator himoya funksiyalarini ta’minlash uchun zarurdir.
Epidermis muguz qatlamining to‘siq va himoya funksiyalarini shakllantirishda terining tarkibiy yaxlitligi, immun va biokimyoviy himoya vositalari muhim ahamiyatga ega. Terining to‘siq funksiyalarini kislotali va suv-lipidli mantiyalar, muguz qatlamli epidermis, keratinotsitararo sement, korneotsitlar va donador hujayralar orasidagi to‘siq zonasi, teri bilan bog‘langan limfa to‘qimalari, epiderma ichi fagotsit tizimi va boshqalar ta’minlab beradi.
Terining yuza qismi suv-lipid mantiyasi va teri yuzasida yashaydigan ko‘plab mikroorganizmlarning simbiozi natijasida hosil bo‘lgan maxsus teri mikrobiotsenozi bilan ta’minlanadigan o‘zini o‘zi sterilizatsiya qilish xususiyatiga ega. Bosh terisi va sochlar mikroflorasining tarkibi xilma-xildir. Terini qirtishlab va sochlarni tarab olingan qismlarida saprofit va patogen mikroorganizmlar ajratiladi: bakteriyalar, ipsimon zamburug‘lar, lipofil achitqilar. Saprofitlar terida doimiy mavjud modda bo‘lib, ularning aksariyati normal fiziologik teri mikroflorasi hisoblanadi. Sog‘lom terida normal mikroflora nisbatan barqaror bo‘lib, kolonizatsion rezistentlikni namoyon etadi. Qipiqsimon qoplamalarda (tangachalar) ko‘pincha turi bo‘yicha atrof-muhitga mos keladigan hamda odatda klinik ahamiyatga ega bo‘lmagan mog‘orlar aniqlanadi. Patogen bakteriyalar va zamburug‘lar mikrosporiya, trixofitiya, piodermiya kabi bosh terisi va sochlarning ko‘pchilikka tanish bo‘lgan kasalliklarini keltirib chiqarishi mumkin.
Agar epidermis va uning muguz qatlami to‘siq va himoya funksiyalarining yaxlitligi buzilgan bo‘lsa, mikroorganizmlar kirib borishini cheklash tizimining buzilishi kuzatiladi hamda ularning patogen ta’siri kuchaya boshlaydi, bu esa deskvamatsiyaning buzilishi va bosh terisining eritroskvamozli zararlanishiga olib kelishi mumkin.
Odatda teri hujayralari o‘ziga jalb etmagan holda, yangilanadi. Qazg‘oq bo‘lmagan holatlarda, sog‘lom, shikastlanmagan bosh terisi tirnoqlar bilan qashilganda, yengil yog‘li oq qipiqlar ozroq miqdorda ajraladi, bu esa terining normal yangilanishini ko‘rsatadi. Teri hujayralarining epidermis pastki qatlamlaridan yuqori muguz qatlamga ko‘chishi 28 kunni tashkil etadi. Hujayralar sezilmas po‘stloqlar bilan sho‘ralanadi.
Kuchli deskvamatsiya
Bosh terisi hujayralari kuchli deskvamatsiyasining yengil namoyon bo‘lishi – qazg‘oq bilan deyarli har bir inson hayoti davomida kamida 1 marta duch keladi. Statistik ma’lumotlar shuni ko‘rsatadiki, qazg‘oq ko‘proq xitoylik amerikaliklarda, ular katta yoshli aholisining 83 foizida uchrar ekan [2]. Qazg‘oqning belgisi yog‘li oq parchalar ko‘rinishidagi hujayralar muguz qatlamining deskvamatsiyasi bo‘lib, ular ayniqsa to‘q rangli kiyimlarda, sochlar va bosh terisida ayniqsa seziladi. Juda katta po‘stloqlar bosh terisi tomonidan yog‘ning ko‘p miqdorda ajralib chiqishi va hujayralarning nihoyatda tez yangilanishini anglatadi. Qazg‘oq parchalari qazg‘oq borligini sezdirgan vaqtda, mijoz hujayra giperproliferatsiyasining ifodalangan belgilarisiz ham, terining qichishishi va tortishishidan aziyat chekishi mumkin. Hujayralar migratsiyasi qazg‘oqlanishda qisqa vaqt – 7-21 kun davom etadi; hujayralar 100-1000 hujayragacha bo‘lgan parchalar ko‘rinishida ajraladi.
Etiopatogenez
Qazg‘oq paydo bo‘lishiga undovchi omillar – yog‘ bezlarining funksional faolligi, gormonal o‘zgarishlar yoki parhez tufayli ortiqcha teri yog‘larining hosil bo‘lishi. Ko‘pincha qazg‘oqning ilk namoyon bo‘lishi balog‘at yoshida, androgenlar ta’siri ostida yog‘ bezlari to‘liq quvvat bilan ishlay boshlaganda sodir bo‘ladi. Teri yog‘i ishlab chiqarilishining sezilarli oshishi lipofil mikroorganizmlar koloniyasining ko‘payishiga olib keladi.
Qazg‘oqqa Malassezia zamburug‘ini sabab bo‘lishi mumkinligi haqidagi fikrni ilk bor fransuz mikrobiologi Lui Sharl Malassez (1842-1909 y.lar) taxminan yuz yil avval, seboreyali dermatit bilan og‘rigan bemorning po‘stloqlarida zamburug‘simon moddani birinchi marta kashf qilgan vaqtida ilgari surgan. Bu mikologiya sohasida kashfiyot bo‘lgan, ammo umumiy tasavvur to‘liq shakllantirilmagan edi.
1984 yilda S. Schuster qazg‘oq paydo bo‘lishiga olib keladigan patologik jarayonning asosiy qo‘zg‘atuvchisi aynan Pityrosporum ovale achitqisimon zamburug‘ ekanligini isbotladi [3]. Ushbu achitqilarning lipofil xususiyati tan olinishi va ularni yetishtirish imkoniyati yuzaga kelgach, turli tadqiqotchilar ularning o‘z-o‘zidan bir morfologik turdan boshqasiga o‘tishini kuzatdilar, bu esa Pityrosporum ovale,Pityrosporum orbiculare va Malassezia furfur ayni bir turning variantlari degan xulosaga olib keldi [4].
Pityrosporum 1996 yilda Malassezia genus [5-8] yetti turga qayta tasniflanganda, qazg‘oq va seboreyali dermatitning shakllanishi uchun javob beradigan mikroorganizm sifatida Malassezia furfur e’tirof etildi. Aholining kamida 90%da doimiy yoki vaqtinchalik teri mikroflorasining bir qismi sifatida bu achitqi zamburug‘lari mavjud. Malassezia turidagi zamburug‘lar nomukammal achitqisimon zamburug‘larga – bazidiomitsetlarga tegishli. Zamburug‘lar teri muguz qatlamining o‘rta va yuza bo‘limlarida, muguz qatlam po‘stloqlarining ichida va o‘rtasida, shuningdek, soch follikulalarida joylashadi [9, 10].
Zamburug‘lar lipofil, ba’zilari hatto yog‘larga bog‘liq hamdir. Bu esa mikroorganizmlarning yashash muhitiga oydinlik kiritadi: yog‘ bezlarining faolligi bilan tavsiflangan teri qismlari: ko‘krak, bel, bosh terisinin sochli qismi bilan izohlanadi [11]. Malassezia uchun lipidlarning asosiy manbai – yog‘ bezlari tomonidan ishlab chiqariladigan to‘yingan yog‘ kislotalari: kichik konsentratsiyali stearin va palmitin kislotalar yoki keratinlashtirilgan hujayralar, asosan xolesterol va xolesterol efirlari parchalanganidan keyin olingan lipidlar bilan olein kislotalarining triglitseridlari [12].
Uzoq vaqt davomida seboreyali dermatit va qazg‘oqning sababi zamburug‘ning nisbatan oson yuzaga keladigan va keng tarqalgan Malassezia furfur mikroorganizmi hisoblangan. Biroq, mutaxassislar ketma-ketlikdagi nomuvofiqlikdan ikkilanib qolishdi: tananing boshqa qismlarida M. furfur zararlanishlari qazg‘oq yoki seboreyali dermatitda bosh terisining sho‘ralanishdan umuman boshqacha ko‘rinishga ega ekan. Genetik tadqiqotlar, nihoyat, tadqiqotchi Malaceses tomonidan yuz yillar avval ilk bor kashf etilgan mikrofloraning aniq tarkibiy qismini identifikatsiyalash imkonini berdi. Genom metodologiyasidan foydalanib, P&G Beauty tadqiqotchilari har bir DNK namunasidan zamburug‘ ribosomali ITS I va ITS II gen klasterlarini ko‘paytirdilar va har bir Malassezia turini farqlash maqsadida ular fragmentlari sonini tahlil qildilar.
Bosh terisi ustida olib borilgan tahlillarda Malassezia furfur zamburug‘i aniqlanmadi [13]. Aksincha, katta miqdorda ilgari shubha tug‘dirmagan ikki zamburug‘ – M. Restricta va M. Globosa aniqlandi, natijada, ular M. furfur ni “shubhalilar” ro‘yxatidan chiqarib tashladi. Insonning bosh terisida yashovchi achitqilar ilk tasavvur qilingandan ko‘ra ancha murakkab ekani ma’lum bo‘ldi. Qazg‘oq va seboreyali dermatitning asl sababi sifatida M. furfurni tashxislashdagi xatoliklar ularning avvalgi ta’rifining o‘ziga xos xususiyatlari bilan izohlanadi.
Mikroflora Petri idishlarida o‘stirildi, ularda M. furfur ning yetilishi oson bo‘lib, tez ko‘payadi va boshqa zamburug‘lar mavjudligi belgilarini to‘sadi, M.globosa esa bunday ekish usulida yomon o‘sadi, u bosh terisining ancha spetsifik muhitida ko‘payadi. Shuning uchun M. restricta va M. globosa turlarining mavjudligi faqat genetik tekshiruvlar natijasida aniqlandi.
Bugungi kunda, Malassezia zamburug‘ining 9 dan ortiq turi ma’lum. Tadqiqotchilar tomonidan amalga oshirilgan aniq identifikatsiya zamburug‘ning ta’sir ko‘rsatish usuli va bosh terisi sho‘ralashini kuchaytiruvchi mexanizmni aniqladi. Garchi, bosh terisi yuzasida M. restricta miqdoriga ko‘ra M. Globosa dan ko‘p bo‘lishiga qaramay, ikkinchisida lipaza faolligi yuqori bo‘ladi va u seboreyali dermatitda zararlanish va dermatit rivojlanishining asosiy sababchisi hisoblanadi. Teri yog‘i triglitseridlarini qabul qilgan M. Globosa o‘zidan to‘yinmagan yog‘ kislotalarini chiqaradi, ular terining zararlanishiga olib keladi [14]. Zararlanish terining himoya funksiyasini zaiflashtiradigan yallig‘lanish va sho‘ralashga sabab bo‘ladi. Teri yog‘ tarkibidagi olein kislotasi o‘z-o‘zidan teriga qichima qo‘zg‘atuvchisi sifatida ta’sir ko‘rsatadi. Tegishli sharoitlarda olein kislotasi, qazg‘oq kabi sho‘ralashni keltirib chiqarishi mumkinligi isbotlangan. Tajribada qazg‘oqqa moyil mijozlarning bosh terisiga olein kislotasi surtilgan va yog‘ sekretsiyasining kuchayishi hamda qazg‘oq paydo bo‘lishi davomida terining muguz qatlamida ortiqcha sho‘ralash kuzatilgan [15, 16].
Bosh terisining anatomik va fiziologik xususiyatlari, ya’ni sochlar va yog‘ bezlarining ko‘pligi, yog‘ ajralishining yuqori darajasi va deskvamatsiyasining tezligi, qipiqlanishning kechikishi, teri va sochlardagi yog‘ va ter bezlarining sekretsiyasi, issiqlik va namlik kabilar doimiy va vaqtincha yashovchi mikroorganizmlar uchun maqbul sharoitlar yaratadi. Qichimali dermatozlarda bosh terisini tirnash va boshqa mexanik ta’sirlar epidermal to‘siqlarning shikastlanishiga, qipiqsimon-qobiqlar shakllanishiga va yallig‘lanishga olib keladi.
Amaliy faoliyatda bosh terisida shikastlanishlarni nozologik identifikatsiyalash uchun fundamental ma’lumotlar va ularning patogenezi haqida turli fikrlarning yetishmasligi tufayli ilmiy va ma’lumotnoma adabiyotlarda barcha patologik holatlar va nozologik birliklarning hammasi ham yetarli darajada ajratilmagani to‘sqinlik qiladi. Yaqin vaqtgacha bu qazg‘oq (bosh terisining sochli qismidagi sin.pitiriaz) va seboreyali dermatit uchun ham tegishli edi.
Biroq, qazg‘oq va seboreyali dermatit kelib chiqishining tabiati haqidagi zamonaviy bilimlar, qazg‘oq seboreyali dermatitning yengil klinik shakli ekanini ko‘rsatmoqda va u uchta sharoitning birlashuvi natijasida unga aylanishi mumkin ekan:
— tug‘ma moyillik natijasida olein kislotasi ta’sirida yallig‘lanish reaksiyalarining shakllanishiga terining yuqori sezuvchanligi;
— zamburug‘lar ko‘payishi uchun ozuqa muhiti sifatida teri yog‘ining mavjudligi;
— bosh terisi mikroflorasi tarkibida M. globosa mavjudligi.
Sog‘lom immunitetga ega katta yoshlilarda seboreyali dermatit bilan kasallanish 1 dan 3% gacha [17], OIV bilan kasallangan mijozlarda bu ko‘rsatkich ancha yuqori va u 30 dan 83% gacha [18, 19] uchraydi. Ko‘pincha seboreyali dermatit kepaksimon temiratki, Parkinson kasalligi bilan og‘rigan mijozlarda, depressiv holatdagi kishilarda, psoralen (PUVA) hamda ultrabinafsha A bilan davolanayotgan shaxslarda uchraydi [20-23].
Malassezia turi achitqilari hozirda seboreyali dermatitning shakllanishida asosiy rol o‘ynasa-da, kasallikning aniq etiologiyasi hali-hanuz muhokama qilinmoqda. Ba’zi mualliflar, bu jarayonning yuzaga kelishi aniq bo‘lmasa ham, Malassezia uchun g‘ayritabiiy immun javobni taklif qiladilar. Ayrim tadqiqotchilar seboreyali dermatit bilan og‘rigan mijozlarda Malassezia ga IgG-antitanachalari darajasining oshishini aniqlagan holda, mazkur nazariyani tasdiqlaydilar [24, 25]. Boshqa tadqiqotlarda seboreyali dermatit bilan og‘rigan mijozlarda sog‘lom mijozlarga taqqoslanganda antitanachalar miqdorida tafovutlar topilmadi [26]. Yaqinda Malassezia achitqisiga reaksiya ko‘proq yallig‘lanish va qichishish bilan tavsiflanishi aniqlandi [27]. So‘nggi tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, og‘iz orqali va mahalliy fungitsid dori vositalari natijasida terida Malassezia achitqisining ozayishi seboreyali dermatitning klinik ifodasini kamaytirar ekan [28].
Bosh terisining normal mikrobli biotsenozining buzilishi me’da-ichak yo‘llari patologiyasining oqibati ham bo‘lishi mumkin: fermentopatiya, disbakterioz, me’da-ichak yo‘li surunkali kasalliklarining kuchayishi. Shuning uchun seboreyali dermatitning kompleks klinik -laboratoriya tashxisini qo‘yishda mukammal klinik va laboratoriya tekshiruvlari orqali asosiy biokimyoviy ko‘rsatkichlarni, qondagi shakar miqdorini, ichak disbakteriozini aniqlash, endokrin holatni o‘rganish talab etiladi.
Qazg‘oqning terapevtik boshqarish
Muayyan fiziologik (pre- va pubertat) sharoitlarda qazg‘oq paydo bo‘lishi normal fiziologik holat bo‘lib, qazg‘oq paydo bo‘lishi sabablarini bartaraf etish uchun mikroblarga qarshi dorivor vositalarni qo‘llash talab qilinmaydi. Sochni o‘z vaqtida va muvofiq gigiyenik parvarish qilish o‘smirlik va o‘spirinlik davrida androgenlarning fiziologik ko‘payishi tufayli yog‘ bezlari faolligining oshishi natijasida qazg‘oq paydo bo‘lishining kuchayishi sharoitida inson o‘zini qulay his qilishiga imkon beradi. Qazg‘oq turli noqulayliklarga sababchi bo‘lgan hollarda, shampunning sirtqi faol moddalari bo‘lgan va uy sharoitida qo‘llashda uning xavfsizlik talablariga javob beruvchi boshqa tarkibiy xususiyatlarini o‘zida saqlaydigan, qazg‘oqqa qarshi faol ingrediyentli shampundan foydalanish kerak. Ushbu shartlarga rux piritioni ko‘rinishidagi antimikrob vositani o‘z ichiga olgan shampunlar javob bera oladi. Rux piritionining zarralari bosh terisiga tushganda, yog‘ va ter bezlari sekretsiyasida sekin eriydi va Malassezianing “ingibirlanish zonalari”ni hosil qiladi. Ushbu faol zamburug’ga qarshi moddalarning zaxiralari shampunni yuvib tashlagandan keyin ham uni qo‘llashlar oralig‘ida qazg‘oq paydo bo‘lishiga qarshi samarali kurashishdagi davomiylikni ta’minlaydi. Bosh terisining me’yoridan ortiq sho‘ralashining sababi teri yuzasida joylashgan teri yog‘lari va bakteriyalar chiqindilarining yallig‘lantiruvchi ta’siri oqibatidagi qichishish bo‘lishi mumkin. Ushbu belgilar sochlar tipi uchun noto‘g‘ri tanlangan shampunlar kabi sochning gigiyena vositalaridan noto‘g‘ri foydalanish natijasidada ham paydo bo‘lishi mumkin. O‘tgan asrning 50-yillarida sankt-peterburglik va boshqa rossiyalik olimlar tomonidan terining sterilizatsiya xususiyatini namoyon etuvchi hamda ekzogen va endogen omillarning ushbu funksiyaga ta’sirini aniqlaydigan bir qator ishlar amalga oshirildi. Terini yog‘ erituvchi vosita bilan ishlov berish xuddi sovutish, novokainli anesteziya qo‘llash kabi terining bakteritsid ta’sirini kamaytiradi. Shu munosabat bilan kundalik foydalanish uchun mo‘ljallangan shampun yumshoq yuvish asosiga ega bo‘lishi, bosh terisi yuzasining qurib ketishi va yog‘sizlanishiga olib kelmasligi kerak.
Seboreyali dermatitni terapevtik boshqarish
Seboreyali dermatitni tizimli davolashda asosiy e’tibor ovqat hazm qilish jarayonini yaxshilaydigan ferment preparatlariga (essensiale, festal, karsil), lipotrop ta’sirga ega bo‘lgan muhim aminokislotalarga qaratiladi, ya’ni to‘plangan yog‘larni energiyaga aylantirish orqali ularni yo‘qotishga yordam ko‘rsatuvchi. Xususan, metioninni tayinlash yog‘lardan fosfolipidlar sintezini normallashtirishga va jigarda neytral yog‘larning to‘planishini kamaytirishga imkon beradi, adrenalin, kreatinin sintezini rag‘batlantiradi, bir qator gormonlar, fermentlar, V 12 vitamini, askorbin va foliy kislotalari ta’sirini faollashtiradi. Riboflavinni qo‘llash vitaminning oqsil, yog‘ va uglevod almashinuvidagi ishtiroki tufayli oksidlanish va tiklanish jarayonlarini tartibga soladi. Disbakterioz aniqlanganda, ichak florasini normallashtiradigan kompleks terapevtik tadbirlarni o‘tkazish talab etiladi.
Seboreyali dermatitni tashqi davolash antimikrob vositalar yordamida kasallikning klinik belgilarini bartaraf etishga qaratilgan. Shunga bog‘liq tarzda, davolash yallig‘lanishni, qichishishlarni bartaraf etishga, teri yog‘i sekretsiyasini tartibga solishga, fungitsid va fungistatik ta’sir ko‘rsatishga va deskvamatsiyani normallashtirishga yordam beradigan etiotrop va patogenetik vositalarni qo‘llashdan iborat.
An’anaviy tarzda, seboreyali dermatitni mahalliy steroidlar bilan davolashgan, natijada esa qizarish va yallig‘lanishlar kamaygan; atrofiya va telangiektaziyalar uzoq muddatli qo‘llanishdan keyingi odatiy nojo‘ya ta’sirlar hisoblangan. Malassezianing seboreyali dermatit kuchayishidagi ishtirokini isbotlagan yangi ilmiy kashfiyotlar davolash strategiyasini o‘zgartirdi va e’tibor kortikosteroiddan zamburug‘larga qarshi vositalarga qaratildi. Shu bilan birga, noxush holatlarning qaytarilishi ham kamaydi [29]. Dermatitni davolashda klinik tajriba tananing bosh va boshqa joylarida, shu jumladan qoshlar, ko‘krakning o‘rta qismi va quloqlarda seboreyali dermatitni davolash kuchiga ega bo‘lgan turli mahalliy zamburug’ga qarshi vositalardan foydalanishni o‘z ichiga oladi. Seboreyali dermatitni davolash uchun qo‘llaniladigan vositalar ro‘yxatiga gidroksipiridon, azollar, allilaminlar, topik immunomodulyatorlar va turli xil spetsifik bo‘lmagan vositalar kiradi [30-34].
Mahalliy qo‘llash uchun mo‘ljallangan zamburug’ga qarshi ko‘plab vositalar orasida, birinchi navbatda, asosan terining zamburug‘li jarayoni rivojlanadigan qatlamlarida to‘planadigan, ikkinchidan, zamburug‘lar yashashi mumkin bo‘lmagan qatlamlariga o‘tmaydigan va nihoyat uchinchidan, yallig‘lanishga qarshi va keratoregulyasion ta’sirga ega preparatlarga ustuvorlik berish kerak.
Qazg‘oq hosil bo‘lishiga va bosh terisining sochli qismida o‘choq hosil qiladigan seboreyali dermatitning nisbatan og‘ir shakllariga qarshi samarali kurashishda zamonaviy kosmetik vositalar – shampunlar va losyonlar muhim ahamiyat kasb etadi. Yangi avlodning qazg‘oqqa qarshi gigiyenik va terapevtik vositalarga asoslangan texnologiyalari keng qamrovli xavfsizlik, estetik afzalliklarga ega bo‘lib, foydalanish uchun qulay hamda yuqori terapevtik samaraga erishish imkoniyatlari katta.
Umuman olganda, M. globosaning identifikatsiyasi teri dermatitining rivojlanishida zamburug‘larning rolini chuqur tushunishga yordam berdi va kortikosteroidlardan uzoq muddat foydalanishni qisqartirishga yordam berdi, deyish mumkin. Biroq, ayrim hollarda, seboreyali dermatitni davolashda mahalliy (surtiladigan ) va peroral (ichiladigan) qo‘llaniladigan zamburug‘ga qarshi vositalarga qo‘shimcha tarzda steroidlardan foydalanishni ham talab qilishi mumkin.
Mikroblarga qarshi tarkibiy qismga ega monografik shampunlarning klinik sinovlari
Rux piritioni turli xil kosmetik va tibbiy preparatlarda qazg‘oqqa qarshi qo‘llaniladigan eng keng tarqalgan fungitsid vositalardan biridir.
Bir tadqiqotda tarkibida 1% rux piritioni bo‘lgan shampun qazg‘oqlanish bo‘lgan 32ta kishi boshining bir tarafida o‘tkazilgan tajribalarda qo‘llanilgan, boshqa tomoni oddiy shampun bilan yuvilgan. Shampun har birida 8 kishidan bo‘lgan to‘rtta guruh ishtirokchilarning sochlarini 1, 3, 6 va 9 marta (haftada 2 marta) yuvish uchun ishlatilgan. Natijalarni baholash har bir guruhda oxirgi marta shampun bilan yuvilgandan keyin 4 kun o‘tgach boshning har ikki tomonida amalga oshirilgan. O‘rtacha balllar solishtirilganda, tarkibida rux piritioni bo‘lgan shampun bilan yuvilgan bosh tarafida qazg‘oqning progressiv kamayishini aniqlangan. Shampunlarda sezilarli farq (r<0,05) boshni uchinchi marta yuvgandan keyin kuzatilgan bo‘lsa, katta farqlar esa (r<0,01) shampunni 6 va 9chi marta qo‘llashdan keyin (Vilkokson testi) [35] kuzatildi.
G.A. Dmitriyev va boshqalar tarkibida 1% rux piritionat bo‘lgan shampunning fungitsid faolligini in vitro o‘rgandilar. Natijalar shuni ko‘rsatdiki, shampunning Malasseziaga nisbatan minimal ingibirlovchi konsentratsiyasi 250 mkg/ml yoki 0,025% ni tashkil etdi. Shuningdek, dastlabki birinchi soatda zamburug‘lar o‘sishini bostirishga erishilgani, o‘sishning mutlaq bartaraf etilishi esa 60 000 KOe/ml boshlang‘ich titrida 48 soatdan keyin qayd etilganligi aniqlandi. Elektron va mikroskopik tadqiqotlar 0,025% konsentratsiyali shampun ta’sirida achitqi hujayralaridagi morfologik o‘zgarishlarni hujayra devorlarining qatlamlanishi va zamburug‘ hujayralari yuzasida mayda granulali moddalarning shakllanishini namoyish etdi. Shampunning fungitsid dozasi ta’siridan 24 soat o‘tgach, zamburug‘ hujayralari oval shaklini yo‘qotdi, ona hujayra va qiz hujayralar o‘rtasida “parchalanishlar” paydo bo‘ldi, bu hujayra bo‘linishining buzilishini tasdiqladi va Malassezia lizisidan dalolat berdi [36].
Klinik testlar rux piritioni teri yuzasi yallig‘lanishlarini ham bartaraf etishga qodir ekanini ko‘rsatdi.
Ketokonazol – tashqi qo‘llash uchun zamburug‘ga qarshi vosita bo‘lib, imidazoledioksolanning hosilasi. U fungitsid va fungistatik ta’sir ko‘rsatadi. Ta’sir mexanizmi ergosterol biosintezini ingibirlash va zamburug‘ membranasi lipid tarkibini o‘zgartirishdan iborat. Dermatofitlar bilan bir qatorda preparat achitqi va achitqisimon Candida, Pityrosporum (Malassezia) zamburug‘lariga qarshi faoldir [37]. Ketokonazolni ichish orqali (peroral) qabul qilishni tayinlash mumkin. Preparatning tashqi qo‘llash uchun mo‘ljallangan shaklida, ketokonazol bosh terisiga 5-10 daqiqaga surtilishi kerak. 12 yoshgacha bo‘lgan mijozlarga tavsiya etilmaydi va yallig‘langan teriga qo‘llash mumkin emas. Odatda qisqa muddatli terapiya uchun haftada bir necha marta oddiy shampun bilan almashtirilib qo‘llaniladi.
Siklopiroks – gidroksipiridon hosilasi bo‘lib, zamburug‘larga qarshi sintetik vosita sanaladi, ifodalangan yallig‘lanishga qarshi ta’sirga ega. Azollar kabi boshqa antifungal vositalardan farqli o‘laroq, siklopiroks sterollar sinteziga ta’sir qilmaydi. Aksincha, siklopiroks muhim birikmalarning hujayra tomonidan yutilishini sekinlashtiradi [38]. Yuqori konsentratsiyalarda siklopiroks achitqisimon hujayralar membranasiga ta’sir ko‘rsatib, hujayra o‘tkazuvchanligini o‘zgartiradi. Tadqiqotlarning birida Malassezia furfur zamburug‘lari turlari bilan bog‘liq bo‘lgan rang-barang temiratki bilan og‘rigan mijozlar vaqt-vaqti bilan siklopiroksning 1% eritmasini qabul qilishgan. Davolanishdan 15 kun o‘tgach, Malassezia achitqisining hujayra devori va ichki tuzilishi shikastlangan, bu elektron mikroskop yordamida o‘tkazilgan tadqiqotlar bilan tasdiqlangan [39].
Siklopiroks Fe3+ kabi polivalent kationlarning ichki komplekslanishi orqali ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Ushbu xelatlanish mahsulotlari zamburug‘lar hujayralarida peroksidlarning degradatsiyalanishi uchun javob beradigan metallga bog‘liq fermentlarning ta’sirini ingibirlaydi [40, 41].
In vitro siklopiroks keng ta’sir doirasiga ega zamburug‘ga qarshi vosita ekanligini isbotladi. Uning fungistatik yoki fungitsid ta’siri dermatofitlar, achitqilar, dimorf zamburug‘lar, eumitsetlar va aktinomitsetlar bilan birga, zamburug‘li organizmlarning keng doirasiga taalluqlidir [42], shuningdek, u ko‘plab gramm-musbat va gramm-manfiy bakteriyalarga qarshi faoldir [43]. Davolash dozasi va davomiyligi patogenning turiga va ishlatiladigan dori shakliga bog‘liq. Mahalliy qo‘llanilganda, siklopiroks teriga va uning o‘simtalariga tezda singadi. Ma’lumki, patogen zamburug‘lar uchun preparatning to‘qimalardagi yuqori konsentratsiyasi 1,5 soatdan keyin yuz beradi [44]. Biroq, seboreyali dermatitning rivojlanishiga sabab bo‘ladigan zamburug‘larning ikkita asosiy turi –M. globosa va M. Restricta ga siklopiroksolamin 3 daqiqadan keyinoq kuchli fungitsid ta’sir ko‘rsatadi [45]. Siklopiroksning yallig‘lanishga qarshi samarasi insonning polimorfonuklear hujayralarida aniqlanadi, bunda siklopiroks prostaglandinlar va leykotrienlar sintezini ingibirlaydi [25]. Siklopiroks 5-lipoksigenaza va siklooksigenazalarning ingibirlanishiga bog‘liq tarzda yallig‘lanishga qarshi ta’sir ko‘rsatadi[28]. Turli ilmiy markazlarda o‘tkazilgan qator klinik tadqiqotlar boshdagi seboreyali dermatitni davolashda tarkibida 1% siklopiroks bo‘lgan shampunning samaradorligi va xavfsizligini ko‘rsatdi [46-48]. Xususan, tadqiqotchilar D. Vardy va hammualliflar [34] bosh terisida seboreyali dermatiti bo‘lgan 102 ta bemorda tarkibida 1% siklopiroks bo‘lgan shampun samaradorligini o‘rganish bo‘yicha randomizatsiyalangan ikki tomonlama bog‘liq platsebo-nazorat sinovini o‘tkazdi. Barcha mijozlar qo‘llanilgan shampun bo‘yicha randomizatsiyalandi: 53 ta mijoz 1 foizli siklopiroksli shampundan foydalangan, 49 ta mijoz 4 hafta davomida haftasiga 2 marta oddiy shampunni qo‘llagan. Eritema, sho‘ralash, qichishish kabi belgilarning mavjudligi va namoyon bo‘lishi, shuningdek, dermatozning umumiy evolyusiyasi kabi davolash so‘nggida aniqlandi. Davolashning oxirida, o‘zgarishlar an’anaviy shampunlar guruhiga nisbatan 1%li siklopiroks shampundan foydalanilgan guruhda aniqroq namoyon bo‘ldi: mos ravishda 93% va 41% (r<0,00001).
Siklopiroksli shampunning xavfsizligini baholash bo‘yicha bir necha bor o‘tkazilgan randomizatsiyalangan ikki tomonlama bog‘liq nazorat sinovlari shuni ko‘rsatdiki, shampun bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin bo‘lgan teriga nojo‘ya ta’sirlarning chastotasi siklopiroksni o‘z ichiga olgan faol shampun bilan davolash guruhlarida ham, oddiy shampunni qo‘llaydigan guruhlarda ham bir xil ekan [34] , 46-48].
Seboreyali dermatitni davolashda siklopiroksning boshqa dori shakllari ham faoldir, shu jumladan kremlar [49, 50], gellar [51], shuningdek, shampunlarning boshqa moddalari bilan kombinatsiyalangan [52, 53]. Aditya K. Gupta va hammualliflarning maqolasida seboreyali dermatit evolyusiyasi bo‘yicha tarkibida siklopiroks bo‘lgan turli xil dori shakllari, shu jumladan tarkibida 1,5% siklopiroks bo‘lgan shampunlarning klinik samaradorligining batafsil tahlili berilgan. [54].
Malassezia zamburug‘i keltirib chiqargan qazg‘oqqa qarshi faol bo‘lgan boshqa moddalardan selen sulfidi, klimbazol va oktopiroks samarali davolovchilar hisoblanadi.
Selen sulfidi mukammal zamburug‘ga qarshi xususiyatlarga ega hamda mikroblarga qarshi va sitostatik ta’sir ko‘rsatishi orqali hujayraning yangilanish siklini sekinlashtiradi. Tarkibida selen sulfidi bo‘lgan mahsulotlar odatda seboreyali dermatit va qazg‘oqni davolash uchun xavfsiz va samarali hisoblanadi. Biroq, sochlari bo‘yalgan mijozlar ko‘rsatmalarga qat’iy rioya qilishlari va sochlari rangini o‘chirishi mumkin bo‘lgan selen disulfidli shampun qoldiqlari qolib ketmasligi uchun sochlarini yaxshilab chayishlari kerak.
Klimbazolning fungitsid samaradorligi rux piritioni bilan bir xil. Dori vositalarining minimal samarali konsentratsiyasini o‘rganish ularning har ikkisi ham teng 4%li konsentratsiyada Malassezia zamburug‘lari o‘sishini bostirishini ko‘rsatdi. Masalan, oktopiroksdan farqli o‘laroq, Malassezia zamburug‘iga nisbatan rux piritioni bilan taqqoslanadigan samaradorlikka erishish uchun oktopiroks konsentratsiyasi 6 baravar yuqori bo‘lishi kerak.
Qazg‘oqqa qarshi shampunlarning boshqa tarkibiy qismlari: mahalliy qo‘llash uchun keratolitik va sitostatik vositalar
Dermatologlar tomonidan an’anaviy ravishda keratolitik vosita sifatida ishlatiladigan salitsil kislotasi o‘lik qoplamalarni yo‘qotishga yordam beradi. U bosh terisini tozalasa-da, uni qo‘llash terining yallig‘lanishi va kuchli quruqlanishga olib kelishi mumkin, chunki salitsil kislotasi yog‘ va ter bezlari sekretsiyasini sekinlashtiradi. Deskvamativ dermatozlarni davolash uchun mikroblarga qarshi dori bilan uyg‘unlashtirilgan retseptlar asosidagi salitsil kislotasi tavsiya etiladi.
Deskvamatsiyaning buzilishlarini davolash uchun qatronli yuvish vositalari samarali bo‘ladi. Qatron epidermal hujayralar soni va hajmini qiqartirish orqali epidermal proliferatsiyani va teri infiltratsiyasini kamaytiradi. Zamburug‘ga qarshi vosita sifatida qatron kamroq samara beradi. Nojo‘ya ta’sirlar orasida yuqori darajadagi yorug‘likka sezgirlik va kosmetologiyada qo‘llanilishini hisobga olgan holda, o‘ziga xos tibbiy hid va soch rangini ozroq olovrangga bo‘yashi kabilarini qayd etish lozim, bu esa undan foydalanishni cheklaydi.
Patologik jarayon bosh terisi sohasida lokalizatsiya qilinganda, davolashning eng qulay shakli terapevtik shampunni qo‘llash bo‘lib, u quyidagi muammolarni bartaraf qilishi kerak:
- Achitqi zamburug‘lari o‘sishining oldini olish.
- Sho‘ralashni to‘xtatish va uning izlarini yo‘qotish, teri yog‘i sekretsiyasini kamaytirish.
- Hujayralarning yangilanish jarayonini sekinlashtirish.
Monografik preparatlar (qatron, salitsil kislotasi, selen sulfidi, rux piritioni, oltingugurt) ham, monografik bo‘lmagan preparatlar (klimbazol, oktopiroks, ketokonazol) ham barcha qo‘yilgan vazifalarni alohida-alohida hal qila olmaydi. Shuning uchun bizning e’tiborimiz seboreyali dermatitning etiologik va patogenetik jihatlariga ta’sir ko‘rsata oladigan faol terapevtik vositalarning uyg‘unlashtirilgan mahsulotlariga qaratiladi. Ushbu kombinatsiyalangan mahsulotlardan biri “Kelyual DS” shampunidir (ishlab chiqaruvchi – “Pierre Fabre”, “Ducray”, Fransiya). Faol moddalar sifatida shampun tarkibiga quyidagilar kiradi: siklopiroksolamin 1,5%, rux pirition 1% va kelyuamid 1,5. Ikkita faol zamburug‘ga qarshi vosita – rux pirition va siklopiroksolaminning kombinatsiyasi Malassezia zamburug‘lariga sinergik fungitsid ta’sir ko‘rsatadi va teri yallig‘lanishini bartaraf etadi. Shampunning uchinchi faol moddasi – kelyuamid (MeA atsetamidi yoki N-gidroksietilatsetamin) bo‘lib, u yallig‘lanishga, qichishishga qarshi va keratolitik ta’sirga ega bo‘lib, teri yuzasidan po‘stloqlarning tezda bartaraf etilishini ta’minlaydi.
Kelyual DS shampunining ochiq klinik tadqiqoti natijalari bosh terisining sochli qismida seboreyali dermatiti bo‘lgan mijozlarda uning yuqori terapevtik samaradorligini ko‘rsatdi. 4 hafta davomida shampun bilan davolash kursini olgan 20 ta bemordan 13 kishida (65%) klinik sog‘lomlanish, 7 kishida (35%) sezilarli yaxshilanish qayd etildi [55]. Shampun kunora qo‘llanildi, boshda 3 daqiqa saqlandi. Siklopiroksning Malassezia zamburug‘lariga fungitsid ta’sirini hisobga olgan holda, vositani ushlab turish vaqtiga rioya qilish muhimdir.
Seboreyali dermatit – qaytalanuvchi teri kasalligi bo‘lib, shampunning kosmetik xususiyatlari, uning tozalovchi va namlantiruvchi xususiyatlari foydalanuvchilar uchun ayniqsa muhim. “Kelyual DS” shampunini terapevtik maqsadlarda qo‘llaydigan mijozlar o‘rtasida o‘tkazilgan so‘rov shuni ko‘rsatdiki, shampun eng yuqori kosmetik talablarga javob beradi: u boyitilgan kremli teksturaga ega, sochlarda quyuq ko‘pik hosil qiladi, gipoallergen, yoqimli hidga ega, sochlarni yaltiratadi va tarashga xalal bermaydi [55 ].
Bizni nimalar kutmoqda?
Genom texnologiyalar qazg‘oq va seboreyali dermatitning tabiatini yaxshiroq tushunish, qo‘zg‘atuvchistini aniq tashxislash va kasallikni samaraliroq davolash imkonini berdi. Kosmetik vositalar formulalarida zamburug‘ga qarshi samarali vositalar ham mavjud bo‘lib, ular nafaqat bosh terisini jonlantiradi va balki sochlarni yaltiratib, sochlar yengil turmaklanadi. Shampun va konditsionerlarning zamonaviy formulalari suvda chayilgandan keyin ham soch va terida faol terapevtik moddalarning saqlanib qolishiga imkon beradi. Klinik tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, qazg‘oq va seboreyali dermatiti bo‘lgan mijozlar qo‘llash uchun yoqimli bo‘lgan mahsulotlarni dori vositalariga qaraganda ko‘proq ishlatishadi. Profilaktik davolash qazg‘oq va seboreyali dermatitni uzoq vaqtga yo‘qotishi mumkin. Bir necha yillar davomida olib borilgan tadqiqotlarning ko‘rsatishicha, uzoq muddatli profilaktika kasallik qaytalanishining oldini oladi va M. globosa zamburug‘ga qarshi vositalar, xususan, rux piritioniga bardoshlilikka ega bo‘lmaydi [13]. Qazg‘oqqa qarshi faol moddalarni o‘z ichiga olgan ba’zi shampun va loson formulalari yetarli darajada yumshoq va kundalik foydalanish uchun yaroqli. Xususan, “KelyualSink” faol ruxli losyondan foydalanish kunning istalgan vaqtida qazg‘oqqa qarshi kurashish imkonini beradi: uni qo‘llash sochni yuvish bilan bog‘liq bo‘lmaydi, chunki vosita quruq sochlarga surtiladi (shuningdek sochni yuvgandan keyin namli sochlarga ham qo‘llash mumkin). Tibbiy va kosmetik mahsulotlarini, shu jumladan gigiyena vositalarini ishlab chiqarish texnologiyasidagi yutuqlar, takomillashtirilgan davolash usullari sochlarning holatini yaxshiroq nazorat qilishni ta’minlaydi, qazg‘oq qo‘zg‘atuvchisiga qarshi kurashadi va bosh terisidagi kamchiliklarni bartaraf etadi, bu shubhasiz, seboreyali dermatit bilan og‘rigan mijozlarning turmush darajasi sifatini yaxshilanishiga olib keladi.
Adabiyotlar
1. Suvorova K.N., Sysoyeva T.A. Deskvamativnye porajeniya volosistoy chasti golovy. Uchebnoye posobiye. M., 2005.
2. J Gray. Dandruff. Aetiology, pathophysiology and treatment. Blacwell, 2003.
3. Schuster S. The aetiology of dandruff and the mode of action of therapeutic agents. Br J Dermatol 1984; 111: 235–42.
4. Crespo Erchiga V, Ojega Martos A, Vera Casano A et al. Malassezia globosa as the causative agent of Pityriasis versicolor. Br J Dermatol 2000; 143: 799–803.
5. Gueho E, Midgley G, Guillot J. The Genus Malassezia with description of four new species. Antonie Van Leeuwenhoek 1996; 69: 337–55.
6. Boekhout T, Kamp M, Gueho E. Molecular typing of Malassezia species with PFGE and RPD. Med Mycol 1998; 36: 365–72.
7. Makimura K, Tamura Y, Kudo M et al. Species identification and strain typing of Malassezia species stock strains and clinical isolates based on the DNA sequences of nuclear ribosomal internal transcribed spacer 1 regions. J Med Microbiol 2000; 49: 29–35.
8. Mayser P, Haze P, Papavassilis C et al. Differentation of Malassezia species: selectivity of cremophor EL, castor oil and ricinoleic acid for M.furfur. Br J Dermatol 1997; 137: 208–13.
9. Mittag H. Mycoses. 1995; 38: 13–21.
10. Brasch J, Martens H, Sterry W. Arch Dermatol 1973; 107: 392–4.
11. Kiffer M. J Amer Dermatol 1990; 22: 739–42.
12. Nishimura K, Asada J, Tanaka S, Watanabe S. J Med Vet Mycol 1991; 29 (6): 387–93.
13. Gemmer CM, DeAngelis YM, Theelan B et al. Fast, no-invasive method for molecular detection and speciation of Malassezia on human skin and application to dandruff microbiology. J Clin Microbiol 2002; 40: 3350–7.
14. Boekhout T, Theelen B. Molecular Epidemiology of Malassezia Yeast (n.p.) 2001; 18: S332.
15. Dawson TL Jr, DeAngelis YM, Treadway R et al. Dandruff. Part II: Dandruff and seborrheic dermatitis result from oleic acid released from sebum by Malassezia lipase activity. Poster present at Am Acad Dermatol Meeting, 2002.
16. Gupta AK, DeAngelis YM, Kaczvinsky JR et al. Application of novel molecular methods to delineate the role of specific Malassezia species in the etiology of dandruff. Poster present at Am Acad Dermatol Meeting, 2002.
17. Crespo Erchiga V, Ojega Martos A, Vera Casano A et al. Malassezia globosa as the causative agent of Pityriasis versicolor. Br J Dermatol 2000; 143: 799–803.
18. Farthing CF, Staughton RC, Rowland Payne CM. Skin disease in homosexual patients with acquired immune deficiency syndrome (AIDS) and lesser forms of human T cell leukaemia virus (HTLV III) disease. Clin Exp Dermatol 1985; 10: 3–12.
19. Smith KJ, Skelton HG, Yeager J et al. Cutaneous findings in HIV-i-positive patients: a 42-month prospective study. Military Medical Consortium for the Advancement of Retroviral Research (MMCARR). J Am Acad Dermatol 1994; 31: 746–54.
20. Binder RL, Jonelis FJ. Seborrheic dermatitis in neuroleptic-induced parkinsonism. Arch Dermatol 1983; 119: 473–5.
21. Faergemann J, Frederiksson T. Tinea versicolor with regard to seborrheic dermatitis. An epidemiological investigation. Arch Dermatol 1979; 115: 966–8.
22. Maietta G, Fornaro P, Rongioletti F et al. Patients with mood depression have a high prevalence of seborrhoeic dermatitis. Acta Derm Venereol 1990; 70: 432–4.
23. Tegner E. Seborhoeic dermatitis of the face induced by PUVA treatment. Acta Derm Venereol 1983; 63: 335–9.
24. Bergbrant IM, Johansson S, Robbins D et al. An immunological study in patients with seborrhoeic dermatitis. Clin Exp Dermatol 1991; 16: 331–8.
25. Midgley G, Hay RJ. Serological responses to Pityrosporum (Malassezia) in seborrhoeic dermatitis demonstrated by ELISA and western blotting. Bull Soc Fr Mycol Med 1988; 17: 267–76.
26. Parry ME, Sharpe GR. Seborrhoeic dermatitis is not caused by an altered immune response to Malassezia yeast. Br J Dermatol 1998; 139: 254–63.
27. Faergemann J, Bergbrant IM, Dohse M et al. Seborrhoeic dermatitis and Pityrosporum (Malassezia) folliculitis: characterization of inflammatory cells and mediators in the skin by immunohistochemistry. Br J Dermatol 2001; 144: 549–56.
28. Gupta AK, Bluhm R, Cooper EA et al. Seborrheic dermatitis. Dermatol Clin 2003; 21: 401–12.
29. Pierard GE. Seborrheic dermatitis today, gone tomorrow? The link between the biocene and treatment. Dermatology 2003; 206: 187–8.
30. Danby FW, Maddin WS, Margesson LJ et al. A randomized, double-blind, placebo-controlled trial of ketoconazole 2% shampoo versus selenium sulfide 2,5% shampoo in the treatment of moderate to severe dandruff. J Am Acad Dermatol 1993; 29: 1008–12.
31. Ford GP, Farr PM, Ive FA et al. The response of seborrhoeic dermatitis to ketoconazole. Br J Dermatol 1984; 111: 603–7.
32. Meshkinpour A, Sun J, Weinstein G. An open pilot study using ointment in the treatment of seborrheic dermatitis. J Am Acad Dermatol 2003; 49: 145–7.
33. Scaparro E, Quadri G, Virno G et al. Evaluation of the efficacy and tolerability of oral terbinafine (Daskil) in patients with seborrhoeic dermatitis. A multicentre, randomized, investigator-blinded, placebo-controlled trial. Br J Dermatol 2001; 144: 854–7.
34. Vardy DA, Zvulunov A, Tchetov T et al. A double-blind, placebo-controlled trial of a ciclopirix olamine 1% shampoo for the treatment of scalp seborrheic dermatitis. J Dermatol Treat 2000; 11: 73–7.
35. Marks R, Pearse AD, Walker AP. The effects of a shampoo containing oyrithione zinc on the control of dandruff. Brit J Dermatol, 1985; 112: 415–22.
36. Dmitriyev G.A., Samsonov V.A., Navolotskaya T.I., Bragina E.E.. Osenka deystviya shampunya, soderjashchego pirition sinka, protiv Pityrosporum ovale, uchastvuyushchego v vozniknovenii perxoti. Vestn. dermatol.ivenerol. 1999; 5: 57–9.
37. Widal. 2002; s. B-412.
38. Korting HC, Grundmann-Kollmann M. The hydroxypyridones: a class of antimycotics of its own. Mycoses 1997; 40: 243–7.
39.del Palacio-Hernanz A, Guarro-Artigas J, Figueras-Salvat MJ et al. Changes in fungal ultrastructure after short-course ciclopiroxolamine therapy in Pityriasis versicolor. Clin Exp Dermatol 1990; 15: 95–100.
40. Abrams BB, Hanel H, Hoehler T. Ciclopirox olamine: a hydroxypyridone antifungal agent. Clin Dermatol 1991; 9: 471–7.
41. Gupta AK, Skinner AR. Ciclopirox for the treatment of superficial fungal infections: a review. Int Dermatol 2003; 42 (Suppl. 1): 3–9.
42. Gupta AK. Ciclopirox: an overview. Int J Dermatol 2001; 40: 305–10.
43. Hanel H, Smith-Kurtz E, Pastowsky S. [Therapy of seborrheic eczema with an antifungal agent with an antiphlogistic effect]. Mycoses 1991; 34 (Suppl. 1): 91–3.
44. Widal. 1996; s. B-87.
45. Gray J. Dandruff. Aetiology, pathophysiology and treatment. Blacwell, 2003.
46. Altmeyer P, Plott T. Efficacy of different concentrations of ciclopirox shampoo for the treatment of seborrheic dermatitis of the scalp: results of a randomized, double blind, vehicle-controlled trial. Int J Dermatol 2004.
47. Abeck D. Rationale of frequency of use of ciclopirox 1% shampoo in the treatment of seborrheic dermatitis: results of a double-blind, placebo-controlled study comparing the efficacy of once, twice, and three times weekly usage. Int J Dermatol 2004.
48. Lebwohl M. Safety and efficacy of ciclopirox 1% shampoo for the treatment of seborrheic dermatitis of the scalp in the USpopulation: results of a double-blind, vehicle-controlled trial. Int J Dermatol 2004.
49. Dupuy P, Maurette C, Amoric JC, et al. Randomized, placebo-controlled, double-blind study on clinical efficacy of ciclopiroxolamine 1% cream in facial seborrheic dermatitis. Br J Dermatol 2001; 144: 1033–7.
50. Unholzer A, Varigos G, Nicholls D et al. Ciclopiroxolamine cream for treating seborrheic dermatitis: a double-blind parallel group comparison. Infection 2002; 30: 373–6.
51. Aly R, Katz HI, Kempers SE et al. Ciclopirox gel for seborrheic dermatitis of the scalp. Int J Dermatol 2003; 42 (Suppl. 1): 19–22.
52. Shuttleworth D, Squire RA, Boorman GC et al. Comparative clinical efficacy of shampoos containing ciclopirox olamine (1,5%) or ketoconazole (2%, Nizoral) for the control of dandruff/seborrheic dermatitis. J Dermatol Treat 1998; 9: 157–62.
53. Squire RA, Goode K. A randomized, single-blind, single-centre clinical trial to evaluate comparative clinical efficacy of shampoos containing ciclopirox olamine (1,5%) and salicylic acid (3%), or ketoconazole (2%, Nizoral) for the treatment of dandruff/seborrhoeic dermatitis. J Dermatol Treat 2002; 13: 51–60.
54. Gupta AK, Nicol KA. Ciclopirox 1% shampoo for the treatment of seborrheic dermatitis. Internat J Dermatol 2006; 45 (1): 66–9.
55. Gadjigoroyeva A.G. Novye vozmojnosti v lechenii seboreynogo dermatita volosistoy chasti golovy. Klin. dermatol. i venerol. 2005; 2: 70–2.
Seboreyali dermatit qazg‘oq bilan bir xil etiologiyaga ega, ammo uning klinik ko‘rinishlari nisbatan yorqin namoyon bo‘ladi. Yallig‘langan teri ko‘pincha qattiq qichishadi va undan suyuqliklar chiqib turadi. Qazg‘oq parchalari oq yoki sariq bo‘lishi mumkin. Sho‘ralash boshdan tashqari terining sochli yoki sochsiz bo‘lgan qismlariga tarqaladi. Seboreyali dermatit teri yuzasining surunkali yuqumli kasalligi bo‘lib, u yog‘ bezlari ko‘p joylashgan tana o‘choqlarida, ko‘proq burun-lab uchburchagi sohasi va bosh terisida hosil bo‘ladi. Kasallik har ikki jinsda ham uchraydi, lekin erkaklarda ko‘proq. Patologik jarayonning faollashuv tendensiyasi quruq sovuq oylarda kuzatiladi,yoz oylarida esa kasallikning klinik ko‘rinishlari aks etmasligi mumkin.
®
Назад
